Ömür salnaməsi

Üzeyir Hacıbəyov XX yüziliyin I yarısında dünya musiqi mədəniyyətində öz sözünü demiş, öz yeni dəsti-xətti ilə seçilən böyük bəstəkarlardan biridir.

O, öz yaradıcılığı və geniş fəaliyyəti ilə Şərq və Qərb musiqi mədəniyyətlərinin yaxınlaşması və qarşılıqlı faydalanması yolunda ən böyük və ən cəsarətli addımlar atmış ilk sənətkar-musiqiçilərdən biridir.

Üzeyir Hacıbəyov Azərbaycan musiqi mədəniyyəti tarixində yeni gəlişmə yollarının və milli bəstəkarlıq məktəbinin özülünü qoylmuş, Azərbaycan musiqisi tarixində ilk opera, ilk musiqili komediya və bir sıra digər janrlarda, ilk nümunələrin yaradıcısı kimi tanınmışdır.

O, ilk azərbacanlı folklorçu-bəstəkar və Azərbaycan musiqisinin lad (məqam) nəzəriyyəsini araşdırıb üzə çıxarmış və əsaslandırmış ilk azərbaycanlı musiqişünas-alimdir. Üzeyir Hacıbəyov, yüz illik dövr keçsə də, hələ də ədəbi-bədii dəyərini itirməmiş yazıları ilə tanınan publisist, felyetonçu və librettoçu-dramaturqdur. Üzeyir Hacıbəyov görkəmliyenilikçi, müəllim-ustad və Azərbaycanda iən böyük musiqiçi-ictimaiyyətçı kimi, Şərqdə ilk musiqili teatrın və ilk Konservatoriyanın yaradıcısı və ilk yolgöstərəni, sükançısı kimi Azərbaycan xalqının tarixində və mədəniyyətində ən böyük simalardan biri kimi yaşayır və yaşayacaq.

5 (18) sentyabr 1885

Əbdülhüseyn bəy və Şirinbəyim xanım Hacıbəyovların ailəsində Üzeyir Hacıbəyli anadan olmuşdur.

1897

Şuşada Ə. Haqverdiyevin təşəbbüsü və rəhbərliyi ilə M. Füzulinin «Leyli və Məcnun» poeması əsasında göstərilmiş «Məcnun Leylinin məzarı üstundə» adlı musiqili səhnəcikdə H. xor dəstəsində iştirak etmişdir.

1899

H. Şuşada Haşım bəy Vəzirovun müdir olduğu rus-tatar məktəbini bitirmişdir.

Avqust 1899

H. Qori müəllimlər seminariyasına qəbul olunmuşdur.

Iyun 1904

H. Qori müəllimlər seminariyasını bitirib, ibtidai məktəb müəllimi diplomu almışdır.

1904 - 1905

H. Hadrut kənd məktəbində müəllim işləmiş, burada rus dili, hesab, tarix və musiqidən dərs demişdir.

1905

H. Bakı şəhərinə köçmüşdür. Ədəbi-publisistik fəaliyyətə başlayaraq «Həyat» qəzetində tərcüməçi işləmişdir. Həmin gündən nəşr edilməyə başlayan «İrşad» qəzetinin əməkdaşı olmuşdur.

17 dekabr 1905

Həmin gündən nəşr edilməyə başlayan «İrşad» qəzetinin əməkdaşı olmuşdur.

1905 - 1907

Bakı şəhəri yaxınlığındakı Bibiheybət kənd məktəbində ana dili, rus dili, riyaziyyat, çoğrafiya və musiqi müəllimi olmuşdur.

1907

«Leyli və Məcnun» operası üzərində işə başlamışdır.

H.-un tərtib etdiyi «Mətbuatda istifadə olunan siyasi, hüquqi, iqtisadi və əsgəri sözlərin türki-rusi və rusi-türki lüğəti» Orucov qardaşlarının mətbəəsində çapdan çıxmışdır.

«Hesab məsələləri» kitabını yazmışdır.

12 yanvar 1907

Professional Azərb. musiqisinin əsasını qoymuş «Leyli və Məcnun» operasının ilk tamaşası olmuşdur. Üzeyir bəy «İrşad» qəzeti redaksiyasında jurnalistlik fəaliyyətini davam etdirmişdir.

H. «Səadət» müsəlman xeyriyyə cəmiyyətinin açdığı eyniadlı məktəbdə rus dili, hesab və təbiiyyat fənlərindən dərs demişdir.

3 iyul 1907

H. «Tərəqqi» qəzeti ilə əməkdaşlıq etmişdir.

28 iyul 1909

Əhməd bəy Ağaoğlu xaricə getdikdən sonra həmin ilin oktyabrınadək (qəzet çar hökuməti tərəfindən bağlananadək) H. qəzetin redaktoru olmuşdur.

30 noyabr 1909

Bakıda «Şeyx Sən'an» operasının ilk tamaşası olmuşdur.

20 dekabr 1909

H. Məleykə xanım Terequlova ilə evlənmişdir.

25 dekabr 1909

H. Bakıda çıxan «Həqiqət» qəzetinin naşiri və baş redaktoru olmuş, 121 sayınadək qəzetə rəhbərlik etmişdir.

24 may 1910

Bakıda «Ər və arvad» musiqili komediyasının ilk tamaşası olmuşdur.

30 may 1910

«Həqiqət» qəzetinin redaktoru vəzifəsindən imtina etmişdir.

12 noyabr 1910

Bakıda «Rüstəm və Söhrab» operasının ilk tamaşası olmuşdur.

25 aprel 1911

Bakıda «O olmasın, bu olsun» musiqili komediyasının ilk tamaşası olmuşdur.

10 mart 1912

Bakıda «Şah Abbas və Xurşid Banu» operasının ilk tamaşası olmuşdur.

18 may 1912

Bakıda «Əsli və Kərəm» operasının ilk tamaşası olmuşdur.

Sentyabr 1912

H. musiqi təhsili almaq üçün Moskvaya getmiş, Moskva filarmonik cəmiyyəti nəzdində İlyinskinin xüsusi musiqi kursunda təhsil almışdır. Moskvadan göndərdiyi satirik hekayə və felyetonlar «İqbal» qəzetində dərc olunmuşdur. Maddi ehtiyac üzundən H. Moskvada musiqi təhsilini yarımçıq qoyub, Bakıya qayıtmışdır.

Avqust 1912

H. Peterburq şəhərinə gedərək, Peterburq konservatoriyasına daxil olmağa hazırlaşmışdır.

H. «Arşın mal alan» musiqili komediyası üzərində işləmişdir.

25 oktyabr 1912

Bakıda «Arşın mal alan» musiqili komediyasının ilk tamaşası olmuşdur.

4 yanvar 1914

H. Peterburq konservatoriyasına qəbul olunmuşdur.

İyun 1914

H. təhsilini yarımçıq qoyub, Bakıya qayıtmışdır. «Harun və Leyla» operası uzərində işləmişdir.

1915

«Harun və Leyla» operasının librettosu nəşr olunmuşdur.

18 sentyabr 1915

H. «Yeni iqbal» qəzetinin redaktoru vəzifəsində işə başlamışdır.

11 oktyabr 1915

H.«Yeni iqbal» qəzetinin sahibi və baş redaktorudur.

19 fevral 1916

H. «Yeni iqbal» qəzetindən uzaqlaşmışdır.

İyun - sentyabr 1918

H. Azərbaycan opera artistlərinin İranın Ənzəli və Rəşt ş.-lərinə qastrol səfərinə rəhbərlik etmişdir.

Oktyabr 1918

H. Bakıda «Azərbaycan» qəzeti ilə əməkdaşlıq etməyə başlamışdır.

16 yanvar 1919

H. «Azərbaycan» qəzetinin redaktoru vəzifəsinə tə'yin olunmuş və 1920 il aprelin 28-dək bu vəzifədə fəaliyyət göstərmişdir.

1920

H. musiqi akademiyası və xalq konservatoriyası açmağın və keçmiş musiqi məktəblərinin binalarını onlara verməyin zəruriliyi haqqında xalq maarif komissarına mə'ruzə təqdim etmişdir.

Qadınlar klubu (sonralar Ə. Bayramov ad. klub) nəzdin-də xalq çalğı alətləri ork.-ni təşkil etmişdir.

20 oktyabr 1920

ADK-da Şərq musiqisi şöbəsi təşkil etmək haqqında Xalq Maarif Komissarlığına mə'ruzə təqdim etmişdir.

1921

Xalq Maarif Komissarlığı incəsənət şöbəsində musiqib.lməsinin mudiri vəzifəsinə tə'yin olunmuşdur

25 may 1921

ADK-nı yenidən qurmaq barədə xalq maarif komissarına mə'ruzə təqdim etmişdir. Həmin mə'ruzə ADK-nın yaradılması üçün proqram kimi təsdiq edilmişdir.

12 dekabr 1921

ADK-da zərb alətləri sinfi açmağın zəruriliyi haqqında təşəbbüs qaldırmışdır.

1922 - 1924

H. özünün təşəbbüsü ilə tə'sis olunmuş Azərbaycn Dövlət Türk Musiqi Məktəbinə rəhbərlik etmişdir.

Azərb. Dövlət Dram Teatrının repertuar komissiyasına cəlb olunmuşdur.

1925

H. Bakı Zəhmətkeş Xalq Deputatları Sovetinə deputat seçilmişdir.

H.-nin rəhbərliyi altında Azərb. Dövlət Türk Musiqi Texnikumu tələbələrinin gücü ilə «Arşın mal alan» musiqili komediyası tamaşaya qoyulmuşdur.

1926

Azərbaycan Dövlət Türk Musiqi Texnikumu ADK ilə birləşdirilmişdir.

H. konservatoriyanın prorektoru tə'yin olunmuşdur. H. konservatoriya nəzdində çoxsəsli tələbə xorunun təşkilinə təşəbbüs göstərmişdir.

1927

H.-nin və M. Maqomayevin ümumi redaktorluğu ilə «Azərbaycan türk el nəğmələri» məcmuəsi nəşr olunmuşdur. Məcmuənin tərtibçiləri Ü.Hacıbəyli, M.Maqomayev və Z.Hacıbəyovi

6 may 1928

H. Azərbaycan aşıqlarının birinci qurultayında «Aşıq sənəti» mövzusunda mə'ruzə etmişdir.
H. Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasının rektoru vəzifəsinə tə'yin olunmuş və 1929 ilədək bu vəzifədə çalışmışdır.

1930 - 1938

ADK-da Azərb. xalq musiqisi şö'bəsinin müəllimi və müdiri olmuşdur.

1931

H. birinci notlu Azərb. xalq çalğı alətləri orkestrini təşkil etmişdir.

1932 - 1936

H. «Koroğlu» operası üzərində işləmişdir.

1934

H. Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqının üzvü seçilmişdir.

ADK-da «Ali məktəbdə tar və kamançanın perspektivləri» mövzusunda mə'ruzə etmişdir.

1935

«Azərbaycan SSR əməkdar incəsənət xadimi» fəxri adına layiq görülmüşdür.

1936

H. Azərbaycan Dövlət xorunu təşkil etmişdir.

30 aprel 1937

Bakıda «Koroğlu» operasının ilk tamaşası olmuşdur. H. «Azərbaycan SSR xalq artisti» fəxri adına layiq görülmüşdür.

Dekabr 1937

H. birinci çağırış SSRİ Ali Sovetinə deputat seçilmişdir.

1938

H.Moskvada Azərbaycan incəsənəti ongünlüyündə iştirak etmişdir.

H. «SSRİ xalq artisti» fəxri adına layiq görülmüş, Lenin ordeni ilə təltif olunmuşdur.

H. Azərbaycan SSR Bəstəkarlar İttifaqının sədri seçilmişdir.

1939

H. Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasının rektoru vəzifəsinə tə'yin edilmişdir.

SSRİ Bəstəkarlar İttifaqının birinci qurultayının təşkilat komitəsinin üzvü seçilmişdir.

1940

P.İ.Çaykovski ad. Moskva konservatoriyasında «Azərbaycan xalq musiqisinin əsasları» mövzusunda mə'ruzə etmişdir.

H. professor adı almışdır.

1941

H. «Koroğlu» operasına görə Stalin mükafatına layiq görülmüşdür.

H. ikinçi çağırış SSRİ Ali Sovetinə deputat seçilmişdir.

İyun 1941

H. orduya bədii xidmət sahəsində respublikada hamilik işlərinin rəhbəri tə'yin olunmuşdur.

1942

Muğam və xalq mahnılarının ifası məsələsinə dair mü şavirədə çıxış etmişdir.

«Koroğlu» operası AOBT-nda rus dilində tamaşaya qoyulmuşdur.

1944

SSRİ EA-nın Azərb. filialının incəsənət bölməsinin rəhbəri tə'yin olunmuşdur.

Gənc ifaçıların resp. müsabiqəsinin münsiflər hey'ətinə sədrlik etmişdir.

Dekabr 1944

H. Tbilisi şəhərində keçirilmiş Zaqafqaziya respublikaları musiqi ongünlüyünün təşkilatçılarından biri, Azərb. nümayəndə hey'ətinin bədii rəhbəri olmuşdur.

Azərb. Dövlət Simf. Ork.-nə H.-nin adı verilmişdir.

1945

H.-un «Azərbaycan xalq musiqisinin əsasları» monoqrafiyası nəşr olunmuşdur.

H. Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvü seçilmişdir.

H. «Qırmızı Əmək Bayrağı» ordeni ilə təltif edilmişdir.

Sentyabr 1945

H.-nin anadan olmasının 60 illik yubileyi keçirilmişdir.

H. Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyası İncəsənət İnstitutunun direktoru tə'yin olunmuşdur.

Dekabr 1945

Musiqi ifaçılarının Ümumittifaq müsabiqəsinin münsiflər hey'ətinin üzvü seçilmişdir.

1946

H. «Arşın mal alan» kinofilminin musiqisinin müəllifi kimi Stalin mükafatına layiq görülmüşdür.

23 noyabr 1948

Üzeyir Hacıbəyov vəfat etmişdir.